Stuðningskerfi náttúrunnar

Margir eru þeir sem halda því fram að náttúran hafi ekkert gildi í sjálfu sér.  Hér eftir mun ég fjalla nokkuð um hin mörgu mismunandi gildi náttúrunnar.  Í fyrsta lagi ber að nefna gildi náttúrunnar sem stuðningskerfis samfélagsins.  Öll samfélög manna eru mjög háð þjónustu náttúrunnar og þótt allt umhverfi okkar sé orðið að miklu leyti manngert þá erum við samt háð náttúrunni.  Maðurinn fær frá náttúrunni loft, vatn, sólskin, ljóstillífun, niðurbrot örvera, sveppi, jarðveg, loftslag og margt margt fleira.  Vistkerfið liggur ætíð á bakvið menninguna og maðurinn er hluti af vistkerfi jarðarinnar hvort sem honum líkar það betur eða verr.  Eldri samfélög mannsins hugsuðu aldrei mikið um náttúruna vegna þess að þau höfðu lítil áhrif á hana.  Nútíma hátæknisamfélög hafa hinsvegar gríðarleg áhrif á náttúrulegt umhverfi og hafa nú þegar breytt hringrásum efna um jörðina.  Inngrip okkar í náttúruna hefur bein áhrif á líf og afkomu fólks og þessvegna eru umhverfismál fyrst og fremst siðferðislegs eðlis.  Manneskjur deyja á degi hverjum vegna vatnsmengunar og þess hvernig við mennirnir göngum um okkar náttúrulega umhverfi. 

Miðaldra sól

Sólin okkar er venjuleg miðlungssól af gerðinni G2.  Hún er um 4600 milljón ára gömul sem þýðir að hún er miðaldra og u.þ.b. hálfnuð með eldsneyti sitt.  Sólstjörnur fæðast nefnilega, eldast og deyja eins og við mennirnir.  Á endanum mun sólin okkar breytast í rauða risastjörnu og þá fer nú að hlýna hressilega á jörðinni.  Loftslagsbreytingar eru ekki neitt neitt miðað við þá hlýju vinda sem munu þá blása.  En þetta gerist ekki fyrr en eftir ca. 4600 milljón ár þannig að það er engin ástæða til þess að hafa áhyggjur.  Þessi staðreynd um sólina hefur þó óneitanlega talsverða heimspekilega þýðingu. 

Elie Wiesel og helförin

Nóbelsverðlaunahafinn Elie Wiesel lifði af útrýmingabúðir nasista í Buchenwald.  Hann var einusinni spurður um tilvist hins illa í veröldinni.  Svar hans var eftirfarandi:  "Hið illa er til.  Tilvist þess væri hins vegar ekki vandamál nema vegna þess að hið illa er virkt afl í veröldinni.  Þessvegna þarf stöðugt að berjast gegn því."

Kannski er ekkert sem skiptir máli í lífinu nema þessi stöðuga barátta gegn hinu illa.  Baráttan gegn óskapnaðinum og eyðileggingunni, formleysunni og óreiðunni sem er birtingarform illskunnar.  Kaos er í þessum skilningi andstæðan við logos sem er skipulagningin, fegurðin og vilji hins góða.  Það tók 4600 milljónir ára að búa jörðina til en það tekur ekki langan tíma að eyðileggja hana.  Það er auðvelt að rífa upp blóm,  en erfitt að endurskapa það.  Eyðileggingin er auðveldari en sköpunin a.m.k. frá sjónarhóli mannsins.  Frá sjónarhóli Guðs er veröldin hins vegar í stöðugri endurnýjun. 

Frelsunarguðfræði

Frelsunarguðfræðin lítur til Jesú Krists ekki einungis sem frelsara heldur einnig sem þess sem skapar réttlæti og frelsar þá sem minna mega sín.  Frelsunarguðfræðin leggur áherslu á að koma á réttlátum heimi og heldur fram réttindum hinna fátæku og kúguðu.  Einn af þeim fyrstu sem hélt fram frelsunarguðfræði var Dr. Dietrich Bonhoeffer sem var tekinn af lífi af nasistum í síðari heimstyrjöldinni.  Sumir segja að frelsunarguðfræðin sé tegund af kristnum sósíalisma en meðal lúterskra guðfræðinga nýtur frelsunarguðfræðin sömu virðingar og aðrar tegundir guðfræði svosem eins og feminísk guðfræði og söguleg guðfræði.  Samkvæmt kenningum frelsunarguðfræðinnar er boðskapur Krists svo sterkur að hann krefur manninn tafarlaust svara um spurningar er varða réttlæti og mannréttindi.  Krafan um að elska náungann eins og sjálfan sig er sterk og tímabær.  Hún kallar til mannsins þar sem hann er staddur og krefur hann svars.  Hvar er bróðir þinn ?  spyr Drottinn.  Áttir þú ekki að gæta hans ?  Kærleikur Krists er einnig frelsandi í eðli sínu og er það afl er getur umbreytt veröldinni í bókstaflegum skilningi.  Víða í fátækustu hverfum heimsins má sjá kristna krossa þar sem frelsunarguðfræðin hefur náð til hinna fátækustu sem byggja þennan heim. 

Guðfræði Jürgen Moltmanns

Jürgen Moltmann er þýskur lúterskur guðfræðingur sem hefur skrifað sköpunar-  og umhverfisguðfræðilega texta.  Samkvæmt kenningu Moltmanns er sköpunarverkið tjáning Guðs,  þ.e. Guð tjáir sig í alheiminum.  Þannig er andi Guðs og efnið ekki aðskilið heldur er heilagur andi Guðs að verki í sköpuninni, í náttúrunni og í alheiminum sjálfum. 

Samkvæmt Moltmann er það að ráðast gegn sköpunarverkinu, að ráðast gegn náttúrunni með offorsi ekkert annað en að ráðast gegn Guði sjálfum,  hans heilaga sköpunarverki, sjálfum kjarna Guðdómsins.  Oft er talað um það að náttúran sé neikvæð, hún lýsi sér í stormum, sjúkdómum og eldgosum.  En samkvæmt guðfræði Moltmanns er sköpun Guðs góð.  Guð skapaði hinn góða heim og heimurinn er fagur vegna þess að Guð gat ekki skapað neitt annað en það sem var fagurt.  Segja má að fegurðin sé fingrafar Guðs á veröldinni. 

Í framhaldinu kemur það fram að frelsunin, frelsun Guðs nær til allrar veraldarinnar,  einnig til náttúrunnar.  Upprisan er því ekki einungis upprisa mannsins heldur frelsast allur alheimurinn úr fjötrum fyrir Jesúm Krist.  Þessar kenningar guðfræðingsins Moltmanns eru umdeildar og þykja af sumum í rótækara lagi.  En það skyldi þó ekki vera að öll veröldin þyrfti á Guði að halda ?

 

Rómanskir bogar eftir Tomas Tranströmer (1989). Þýð. IEB.

 

Ferðamennirnir þrengdu sér inn í volduga rómanska dómkirkjuna í hálfrökkrinu.

Hvelfingar opnuðust inn af hvelfingum og enginn sá hvar þær enduðu.

Logandi ljósið flökti.

Engill án andlits tók utan um mig

Og hvíslaði gegnum allan líkama minn:

“Skammastu þín ekki fyrir að vera manneskja

Vertu stoltur!”

Innan í þér opnast hvelfingar inn af hvelfingum út í hið óendanlega.

Þú verður aldrei fullmótaður og þannig skal það vera!”

Ég var blindaður af tárum

Og gekk út á sólbrennandi tröppurnar

Með  herra og frú Jones, Herra Tanaka og Signoru Sabbatini

Og innan í þeim öllum opnuðust hvelfingar inn af hvelfingum.    

Nú andar...

Nú andar suðrið sæla flúorvindum

á sjónum allar olíubrákir rísa

og flykkjast heim að sneyptu landi ísa,

að fósturjarðar minnar álvershlíðum.

 

 

Að vernda dalinn sinn!

Talsmenn erlendra auðhringa ásaka Íslendinga fyrir að vilja vernda dalinn sinn í stað þess að fórna náttúrugersemum sínum fyrir veröldina og Mammon. Talsmenn iðnaðarins tala um það með fyrirlitningu að fólk vilji vernda dalinn sinn. EN HVAÐ ER FYRIRLITLEGT VIÐ ÞAÐ AÐ VILJA VERNDA SITT NÁNASTA UMHVERFI? Hvað á fólk að gera þegar sumarbústaðalandið breytist í uppistöðulón í neðri hluta Þjórsár eða þegar álverið í Straumsvík er að leggja undir sig leikvöll barnabarnanna. ER EKKI FAGURT AÐ VERNDA DALINN SINN ? Gunnar á Hlíðarenda snéri aftur vegna þess að hlíðin var fögur. Átti Gunnar þá að fara burt af Ísalandi og segja: Þetta endar hvort eð er allt í einhverjum ólukkans álverum og virkjunum... þannig að ég er bara farinn! Hvað hefði Jónas Hallgrímsson sagt við því sem er í gangi núna ? Nú andar suðrið sæla flúorvindum! Hafnfirðingar ! Það er EKKI TÍMABÆRT að stækka álverið í Straumsvík! Og hvað ef þeir vilja stækka aftur um helming eftir 20 ár ?

Að þjálfa hugann.

Ég hef allt frá því að ég var barn haft gaman af því að þjálfa hugann.  Hugurinn kemur enn á óvart,  hann er öflugri en sýnist við fyrstu sýn.  Það er fátt eins skemmtilegt eins og að beita huganum við lausn á flóknum viðfangsefnum.  Ef hugur minn hefur ekkert að starfa lengi vel verð ég eirðarlaus.  Mikilvægast er að gera sér grein fyrir því að mannshugurinn er eins og stöðuvatn.  Hugsanirnar gára vatnið en áhyggjur og neikvæðar hugsanir skapa storm á vatninu.  Þannig er mikilvægast að ýta burt neikvæðum hugsunum og áhyggjum undireins og þær koma upp á yfirborðið.  Gott getur verið að stunda hugleiðslu til þess að læra að ná fullkominni einbeitingu og hugarró.  Þú skalt taka þér tíma á hverjum degi til þess að setjast niður og hugsa rólega um líf þitt og tilveru.  Leitaðu inn á við og finndu frið innra með þér.  Þú getur ekki breytt því sem gerist í heiminum en þú getur breytt því hvernig þú bregst við veröldinni.  Slakaðu á.  Það er erfitt í upphafi að bægja burt neikvæðum hugsunum og hugsa jákvætt en smám saman verður það auðveldara og auðveldara.  Innan skamms finnur þú orkuna vaxa innra með þér enda er maðurinn óendanleg orkuuppspretta sé rétt á málum haldið.  Stundum þarf einnig hugrekki til þess að skipuleggja lífið upp á nýtt.  Í búddisma er sama orð notað yfir breytingar og tækifæri. 

Áhrif stórra rafmagnslína á heilsu fólks.

Áralangar rannsóknir hafa verið gerðar til þess að meta áhrif rafmagnslína á heilsu fólks án mikils árangurs. Það er aðeins ein rannsókn í veröldinni sem bendir til þess að hvítblæði hjá börnum geti verið eitthvað algengara ef þau búi beint undir risastórum rafmagnslínum. Ekki var hægt að útiloka að börnin í úrtakinu væru vannærðari en önnur börn vegna þess að erlendis eru það fátækustu íbúarnir sem búa nálægt járnbrautateinum og stórum rafmagnslínum. Þannig var rannsóknin vart marktæk og ekki hefur tekist að endurtaka hana.
Það er í sjálfu sér gott að aldrei hafi tekist að sanna það að stórar rafmagnslínur hafi heilsuskemmandi áhrif á fólk sem býr beint undir þeim. Hins vegar er heilsuspillandi að snerta stórar rafmagnslínur (11.000 volt) og zínkhúðun getur lekið af möstrum niður í jarðveginn og valdið staðbundinni zinkmengun. Slík mengun getur þó líka komið af umferðarskiltum og ljósastaurum í borgum (allt sem er galvaniserað lætur frá sér zínk).
Það er þó athyglisvert að á meðan fátækasta fólk jarðar býr við járnbrautarteina og undir rafmagnslínum þá keppast Íslendingar við að búa sem næst rafmagnslínunum. Það er engu líkara en að meðal-íslendingurinn sogist að rafmagninu. Hvenær kemur að því að það myndast gettó eða slum á Íslandi í kringum verksmiðjur og önnur sambærileg mannvirki. Verða álgarðarnir í Hafnarfirði ekki slum framtíðarinnar ?