Svar til Óskars

Kæri Óskar,

Þú spyrð um anda og efni.  Nú er það svo að vísindamenn eru búnir að stúdera heilann og kortleggja hann fram og til baka, en skilja hann samt ekki ennþá til fulls.  Til er sérstök vísindagrein sem fæst við að rannsaka meðvitundina eða consciousness studies þar sem reynt er að skilgreina hvernig þetta sem við köllum ÉG verður til.  En öll þessi vísindi eru ófullkominn og leyndardómurinn um meðvitundina er ennþá óleystur.  Og þá komum við að spurningunni hvort að maðurinn (og hugsanlega dýrin líka) hafi sál.  Það er til önnur vísindagrein sálfræði en hún svarar ekki þessari spurningu, það eru líka til ýmsar heimspekilegar vangaveltur en þær svara spurningunni ekki heldur.  Trúarbrögð heimsins halda því hins vegar fram að maðurinn hafi sál, einhvers konar eilífan kjarna, - í búddisma er svipuð hugmynd um búddaeðlið í manninum og karma sem fylgi honum í gegnum mörg líf reyndar. 

Aðferðafræði vísindanna er einkum greiningar og smættunaraðferð.  Öll ferli og allar eindir eru greindar í sundur og flokkaðar.  Aðferðin hefur náð ótrúlegum árangri t.d. í læknisfræði en stundum eins og í kjarneðilsfræði nútímans er eins og menn rekist á vegg sem þeir komast ekki yfir.  Sannleikurinn er sá að þótt vísindin hafi leitað dyrum og dyngjum,  þótt læknar hafi skoðað heila og framkvæmt skurðaðgerðir þá hefur sálin hvergi fundist.  En afsannar það tilvist hennar ?  Eru vísindin e.t.v. að beita rangri aðferðafræði eða sjá þau bara það sem þau vilja sjá ?  Er vísindamaðurinn alltaf hlutlaus og hafinn yfir sínar eigin tilfinningar ?  Er smættun og greining kannski ekki rétta leiðin til þess að finna sálina.

Andspænis ráðaleysi vísindanna er það fyrst og fremst trúarlegt atriði hvort við trúum að sálin sé til eður ei.  Þetta er fyrst og fremst spurning um trúarbrögð.  Nú hef ég skoðað ótal marga steina í smásjá og ekki fundið neitt yfirnáttúrulegt í þeim.  Samt eru margir sem halda því fram að steinar eins og hematít hafi sérstakan mátt.  Getur verið að smásjáin mín nemi ekki mátt steinsins ?  Nú eru steinar ekki taldir til lífríkisins, en Jürgen Moltmann heldur því fram að heilagur andi Guðs blási lífsanda í allt sem lifir, þ.e. viðhaldi lífinu.  Skv. Moltmann ætti að vera sál eða lífsandi í öllu sem er lifandi jafnvel þótt vísindunum takist ekki að finna og negla niður þennan anda e.t.v. sökum takmarkana í aðferðafræði.

Þannig er Moltmann mjög byltingarkenndur að því leiti að hann aðgreinir ekki beint anda og efni.  Hann hafnar þessari tvíhyggju sem skiptir heiminum niður í efni annars vegar og anda hins vegar og segir anda og efni vera samofið.  Þarna er um að ræða ósannaða kenningu sem erfitt gæti reynst að sanna.  Eins og ég segi hafa vísindin ekki enn getað fundið hvað þetta ÉG er sem við öll upplifum þrátt fyrir að þau séu að reyna það. 

Niðurstaðan verður sú að það er hugsanlegt að andi Guðs búi í lifandi verum, en það er fyrst og fremst trúarlegt atriði hvort menn vilja trúa því eður ei.  Efnafræðin og kjarneðlisfræðin hefur aldrei fundið neinn anda í efninu, aðeins mismunandi eiginleika og mismunandi eindir og krafta, strange charm, color, hypercolor osv.frv.  Ég hef sjálf aldrei séð neitt annað í steinum en steindir og kristalla en einhvern veginn grunar mig sterklega að hundurinn minn, hún Ljúfa, hafi sál.  Og ef hundar hafa sál, ættu mennirnir þá ekki þess heldur að hafa hana líka ?